Tìm hiểu về khí cụ điện [Bài 3]: Nút nhấn – Gã “nông dân” đơn giản và hữu dụng

Lời mở đầu

Chào bà con,

Sau khi tìm hiểu về Aptomat và Cầu chì, những “người bảo vệ” thầm lặng, hôm nay chúng ta sẽ nói về một “gã nông dân” cực kỳ đơn giản nhưng lại vô cùng quan trọng: Nút nhấn.

Nút nhấn có mặt khắp mọi nơi, từ cái chuông cửa nhà mình, cái nút khởi động máy bơm nước hay thậm chí là cái nút bấm trên máy lạnh, tivi. Dù nhỏ, nhưng không có nó, nhiều hệ thống sẽ không thể hoạt động được.

1. Nút nhấn là gì?

1.1. Định nghĩa

Nút nhấn, hay còn gọi là nút bấm, là một thiết bị điện dùng để đóng hoặc ngắt một mạch điện bằng tay. Nó hoạt động giống như một chiếc công tắc, nhưng chỉ khi nào mình nhấn vào thì mạch điện mới được nối (hoặc ngắt), và khi thả ra thì nó sẽ trở về trạng thái ban đầu.

1.2. Tên gọi

• Tên thường gọi: Nút nhấn, nút bấm.
• Tên chuyên ngành: Push Button.
• Tên gọi khác: Nút bấm điều khiển.

1.3. Chức năng và ứng dụng

Chức năng chính: Dùng để điều khiển hoạt động của một thiết bị. Khi nhấn vào, nó sẽ tác động lên một thiết bị điện khác (ví dụ, một rơ-le) để đóng hoặc ngắt mạch điện chính.

Ứng dụng:

Trong đời sống: Nút nhấn có trong chuông cửa, công tắc đèn, nút khởi động máy bơm nước, máy giặt, các nút bấm trên điều khiển từ xa...

Trong công nghiệp: Dùng để khởi động/dừng máy, điều khiển băng chuyền, đóng mở cửa tự động...

Có thiết bị nào thay thế không? Nút nhấn có chức năng riêng biệt. Tuy nhiên, nó thường hoạt động kết hợp với các thiết bị khác như Công tắc, Công tắc hành trình để tạo thành một hệ thống điều khiển hoàn chỉnh. Nút nhấn khác với công tắc ở chỗ, nút nhấn không giữ trạng thái, còn công tắc thì có thể giữ trạng thái đóng hoặc ngắt.

2. Phân loại Nút nhấn

Nút nhấn được phân loại theo cấu tạo và chức năng:

• Nút nhấn thường mở (Normally Open - NO): Bình thường mạch hở, khi nhấn vào thì mạch đóng lại. Thường dùng để khởi động thiết bị, ví dụ như nút bấm chuông cửa.
• Nút nhấn thường đóng (Normally Closed - NC): Bình thường mạch đóng, khi nhấn vào thì mạch hở ra. Thường dùng để dừng thiết bị, ví dụ như nút dừng khẩn cấp.
• Nút nhấn kép (Push Button with both NO and NC): Có cả hai tiếp điểm thường mở và thường đóng, rất tiện lợi khi dùng để điều khiển các thiết bị phức tạp.

3. Cấu tạo và cơ chế hoạt động của Nút nhấn

3.1. Cấu tạo

Nút nhấn có cấu tạo khá đơn giản:

• Vỏ nút nhấn: Thường làm bằng nhựa tổng hợp hoặc kim loại, có nhiều màu sắc khác nhau (xanh, đỏ, vàng...).
• Lò xo: Giúp nút nhấn tự bật trở lại vị trí ban đầu khi thả tay ra.
• Tiếp điểm: Là bộ phận đóng ngắt mạch điện, thường làm bằng đồng.

3.2. Cơ chế vận hành

• Trạng thái bình thường: Lò xo đẩy nút nhấn về vị trí ban đầu. Tùy thuộc vào loại nút nhấn mà tiếp điểm sẽ ở trạng thái thường mở (NO) hoặc thường đóng (NC).
• Khi nhấn: Mình dùng tay tác động lực, lò xo bị nén lại, làm thay đổi trạng thái của tiếp điểm (đang mở thành đóng, đang đóng thành mở). Mạch điện được nối (hoặc ngắt).
• Khi thả tay: Lò xo bung ra, đẩy nút nhấn trở về vị trí ban đầu, tiếp điểm cũng trở về trạng thái ban đầu.

4. Lưu ý khi mua và sử dụng Nút nhấn

• Chọn đúng loại: Mua nút nhấn có chức năng (NO, NC) và điện áp, dòng điện phù hợp với thiết bị cần điều khiển.
• Lắp đặt đúng vị trí: Lắp ở nơi dễ thao tác, khô ráo và tránh ánh nắng trực tiếp.

5. Nhược điểm và cách khắc phục

Nhược điểm: Vì nút nhấn hoạt động thủ công bằng tay nên dễ bị hư hỏng khi dùng lực quá mạnh, hoặc khi bị bụi bẩn, nước lọt vào.

Cách khắc phục: Lắp đặt nút nhấn ở vị trí thích hợp, bảo vệ khỏi bụi bẩn, nước. Khi nút nhấn bị kẹt hoặc hỏng, nên thay thế ngay để đảm bảo an toàn.

Lời kết

Nút nhấn tuy nhỏ bé nhưng lại là một phần không thể thiếu trong hệ thống điện của mỗi gia đình. Hiểu về nó giúp bà con mình biết cách sửa chữa, thay thế đơn giản mà không cần gọi thợ.

Nếu bà con có bất cứ thắc mắc nào về hệ thống điện, hệ thống điện thông minh (Smart Home) hay cần tư vấn lắp đặt, hãy liên hệ với tôi để được tư vấn miễn phí. Tôi là **Phạm Minh Liêm**, chuyên tư vấn, thiết kế, thi công và bảo trì các hệ thống Smart Home. Bà con có thể liên hệ với tôi qua:

• Điện thoại: 0902633999
• Nhắn tin Messenger: m.me/smarthomeminhliem
• Nhắn tin/Gọi Zalo: zalo.me/0902633999
• Hoặc ghé thăm cửa hàng tại: Ấp Đôi Ma, Xã Gia Thuận, Tỉnh Đồng Tháp.

Bài viết tiếp theo, chúng ta sẽ tìm hiểu về một thiết bị khác cũng rất quan trọng, đó là **Công tắc hành trình**.